Zwierzęta w porównaniu do ludzi różnią się pod wieloma względami. Ich sylwetki dostosowane są do warunków otoczenia, w których żyją. Posiadają również wiele cech wspólnych. Ich organizmy funkcjonują przy pomocy takich samych narządów oraz składa się z podobnych układów.
Jednak jeżeli się bliżej przyjrzymy to te narządy i układy w zależności od gatunków zwierząt się różnią. Każda istota obdarzona jest w narządy zmysłów (łac. Bulbus oculi). Umożliwiają one odbiór impulsów z otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego istoty żywych.
Później przesyłane są one do nerwowego układu ośrodkowego. Znaczącą rolę ma tu kora mózgowa, na której poziom rozwoju znaczący wpływ ma bogactwo oraz rozmaitość bodźców odczuwanych dzięki narządom zmysłów.
Pierwszym zmysłem jaki można wymienić jest węch. Jego receptory umieszczone są w błonie śluzowej grzbietowo-tylnej części jamy nosowej, inaczej nazywanej okolicą węchową (łac. regio olfactoria), a także w błonie śluzowej przegrody nosowej. Każdy gatunek zwierząt domowych oraz człowiek w kości podniebienia, po dwóch stronach przegrody nosowej posiada parzysty, dodatkowy narząd węchowy. Nazywany jest on narządem lemieszowym, Jacobsona.
Wykształcił się on w różnym stopniu w zależności od gatunku zwierząt. W największym stopniu rozwinął się on u zwierząt parzystokopytnych. Natomiast człowiek ma go bardzo uwstecznionego.
Zwierzęta, które mają dobrze rozwinięty zmysł węchu noszą miano węchowców. Zalicz się do nich przeważającą część ssaków, w tym zwierzęta domowe. Wielkość węchomózgowia u domowych zwierząt pokazuje jaką rolę ma recepcja węchowa. Osobniki, które podążają za węchem mogą m. in. rozróżniać pokarm, wodę, a także identyfikują ze znacznej odległości ukrytych wrogów.
W wyniku tego receptory węchowe klasyfikuje się do receptorów dystansowych – inaczej określanych telereceptorami. Zidentyfikowane dzięki nim informacje dostarczane są za pośrednictwem komórek węchowych bezpośrednio do mózgu.
Zapraszam do przeczytania ciekawego tematu —> Gruczoły dokrewne u zwierząt i ludzi
Węch dla zwierząt ma bardzo duże znaczenie. Posiadają o kilka razy większą okolicę węchową niż ludzie. Utracenie węchu przez psa, krowę, konia itp. jest tak samo bolesne, jak moment gdy człowiek przestanie widzieć. Konie dzięki zmysłowi węchu rozpoznają czy woda przeznaczona do picia nie jest czasem zanieczyszczona.
Bardzo powszechne jest wykorzystywanie psów, głównie ich zmysłu węchu podczas szukania zaginionych ludzi, nie mogących się wydostać z ruin zawalonych budynków, bądź unieruchomionych w wyniku lawiny śnieżnej. Węch odgrywa znaczniejszą rolę dla psów niż wzrok, w związku z tym jego utrata jest dla tych zwierząt bardziej bolesna od utraty wzroku.
Istotne znaczenie biologiczne dla zwierząt oraz ludzi mają substancje zapachowe. Wydzielane substancje zapachowe przez pewne zwierzęta są odbierane przez inne jako określona informacja. Mocne zapachy produkowane przez gruczoły twarzowe, kopytowe itp. są źródłem informacji odbieranym w środowisku zwierząt, a także są m. in. elementem rozpoznawczym w środku stada.
Ludzie również odbierają substancje zapachowe jako pewną wiadomość. Rozchodzący się smakowity zapach odpowiednio doprawionych dań sprawia, że nas nastrój się polepsza, a także rozbudza to nasz apetyt.
Kolejnym zmysłem jest smak. Jego komórki receptorowe mają kształt wrzecionowaty. Posiadają one wypustki – mikrokosmki, zlokalizowane w głównej części kubków smakowych. Poprzez pobudzenie komórek receptorowych możemy odczuwać cztery smaki: słony, gorzki, słodki i kwaśny. Niektóre ze zwierząt domowych wyposażone są w receptory umożliwiające rozpoznanie smaku wody.
Zwierzęta roślinożerne mają bardziej rozwiniętą percepcję smakową w porównaniu do mięsożerców. Wiąże się to z tym, że pokarm zwierząt mięsożernych jest mniej różnorodny – preferują one mięso. Bydło doskonale odróżnia cztery smaki.
Zwierzęta te nie przepadają za gorzkim smakiem, a wolą słony. Są bardzo wrażliwe na kwaśny pokarm. Trzoda chlewna natomiast lubi smaki słodkie oraz gorzkie. Z kolei receptory smakowe psów wykrywają smak cukru, ale nie sacharyny. Koty, psy, kury, świnie, gołębie i króliki mają receptory smakowe, które pobudzić można przy pomocy czystej wody.
Z kolei nie znajdzie się ich u przeżuwaczy. Gorzki smak preferowany jest przez króliki i konie. Kolejnym smakiem lubianym przez konie jest smak słodki. Generalnie każde zwierzę najgorzej reaguje na smak kwaśny.
Percepcja jest bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego. Jeżeli zwierzęta odczuwają przyjemny smak od razu w ich przewodzie pokarmowym wydzielane są soki trawienne oraz pobudzony jest ich apetyt. W związku z tym są w stanie zjeść więcej karmy, a także dokładniej ją przetrawić.
Ucho jest narządem, który ma dwa receptory. Pierwszy z nich nazywany telereceptorem jest odpowiedzialny za słuch. Jest on wrażliwy na dźwiękowe drgania (przeważnie powietrza) przedostające się z otoczenia zewnętrznego, a następnie przetwarzane w układzie nerwowym. Z kolei drugi zwany statoreceptorem, odpowiedzialny jest za odbiór informacji o sytuacji przestrzennej organizmu.
Oznacz to, że monitoruje on wszelkie odchylenia od stanu równowagi ułożenia głowy oraz ustawień gałek ocznych, a także o każdej zmianie szybkości odnoszącej się do przyspieszeń i opóźnień ruchu ciała.
W zależności od gatunku zwierząt wrażliwość słuchowa jest bardzo różna. Przyczyną tego jest bardzo różna możliwość odbioru drgań o różnej częstotliwości. Każdy ślimak błoniasty w organizmie człowieka posiada około 3,5 tys. komórek rzęsatych wewnętrznych oraz około 20 tys. komórek rzęsatych zewnętrznych.
Jeżeli komórki receptorowe – komórki rzęsate wewnętrzne zostaną uszkodzone nie ma możliwości ich regeneracji. W wyniku tego słuch człowieka może osłabnąć, bądź człowiek może ogłuchnąć.
Ucho psa jest w stanie wychwycić dźwięki, które są niesłyszalne dla człowieka. Myszy odbierają drgania – 30 000 drgań/s., świnki morskie oraz psy 30 000 – 40 000 drgań/s. a człowiek 16-20 000 drgań/s.
To jak zwierzęta są w stanie odróżniać dźwięki jest również uzależnione od ich gatunku. Psy są w stanie odróżnić 800 drgań na sekundę od 812. Z kolei niektóre konie rozróżniają 1025 drgań na sekundę do 1000. Aby określić kierunek dźwięku ważne jest dobieranie dźwięku dwoma uszami.
Ostatnim zmysłem jest wzrok. Narządem odpowiedzialnym za ten zmysł jest oko, a także narządy dodatkowe oka. Mimo, że zwierzęta domowe zaliczane są do węchowców, dla których zmysł wzroku nie jest tak ważny jak dla człowieka, to i tak znaczną część informacji o zmianach zachodzących w środowisku przesyłają do mózgu przy pomocy receptorów wzrokowych.
Receptory te nazywane są fotoreceptorami. Nie każde zwierzę jest w stanie rozróżniać kolory. Koty są w stanie rozpoznać kolor: czerwony, żółty, niebieski, fioletowy i zielony, a bydło takie barwy jak: czerwień, żółty, niebieski i zielony.
Z kolei domowe ptaki posiadają bardzo dobry wzrok oraz dobrze widzą na dużą odległość, ale już nie widzą tak dobrze, gdy oświetlenie jest słabsze. Nie każdy ptak potrafi odróżnić barwę czerwoną od zielonej.
Zwierzęta domowe w związku z przednim lub bocznym umiejscowieniem oczu na głowie mają jedno- i dwuoczne pole widzenia. Koty oraz niektóre psy mają oczy położone bardziej z przodu, dlatego też mają duży obuoczny i mały jednooczny zasięg widzenia.
Natomiast zwierzęta roślinożerne dzięki szerzej rozstawionym, przesuniętym na boki głowy, wypukłym oczom mogą śledzić wszystko, co dzieje się w ich otoczeniu, niewiele poruszając głową.
Zmysły odgrywają znaczącą rolę dla istot żywych. W zależności od gatunku zwierząt każdy z nich ma bardziej rozwinięty jeden ze zmysłów. Psy nie mogłyby sprawnie funkcjonować bez zmysłu węchu, natomiast ludzie nie wyobrażają sobie życia bez wzroku.
W zależności od środowiska w jakim muszą istoty żywe żyć rozwinęły lepiej pewien zmysł. Pomagają one im przetrwać, a także mogą się między sobą przy ich pomocy porozumiewać.
Zwierzęta dzięki feromonom i zmysłowi węchu dobierają się w pary. Jednak w momencie, gdy zabrakłoby istocie żywej jednego ze zmysłów ich życie stało by się cięższe.
